حوزه علمیه لاهیجانلاهیجان از شهرهای استان گیلان است. پیشینه حوزه علمیه این شهر به عصر صفوی می‌رسد، هر چند ممکن است سابقه آن پیش از این زمان باشد. لیکن مدارک تاریخی ما را به این دوره راهنمایی می‌کند. یکی از عمده‌ترین مدارک تاریخی، پیشینه مدارس علمیه در این شهر شیعه‌نشین است. ۱ - مدارس عصر صفویهاز عصر صفویان مدرسه یا مدارسی در این دیار برپا شده که به قرار زیر می‌باشند: ۱. مدرسه کیافریدون: قدمت این مدرسه به حدود سال ۹۰۰. ق می‌رسد. امروز اثری از این بنا نیست. ۲. مدرسه متصل به مسجد جامع: این مدرسه مانند غالب مدارس علمیه متصل به مسجد جامع شهر بود، مدرسه‌ای که تا مدت‌ها پیش طلبه‌نشین بوده است. [۱]
سلطان‌زاده، حسین، تاریخ مدارس ایران، ص۳۵۲.
۲ - علمای لاهیجانعلامه محقق شیخ آقابزرگ نیز در طبقات اعلام الشیعه حضور عالمان شیعه در لاهیجان را از قرن نهم ثبت کرده است. برخی از عالمان حوزه علمیه لاهیجان در این دوره عبارتند از: ۱. محمد لاهیجی: عارف فرزانه مولی شمس‌الدین محمد لاهیجی مؤلف «مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز» از دانشوران این دوره است. او استاد «میرصدرالدین دشتکی»، «جلال‌الدین دوانی» و «ق اضی میرحسین میبدی یزدی» است که در شعر به «اسیری» تخلص می‌کرد. [۲]
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، الضیاء اللامع، ج۴، ص۱۳۰.
۲. ا حمد بن محمد لاهیجی: وی به سال ۹۲۱. ق در شیراز از دنیا رفته و در کنار پدرش به خاک سپرده شده است. [۳]
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، احیاء الداثر، ج۴، ص۱۱.
۳. شیخ‌زاده لاهیجی: احمد فدائی فرزند شمس‌الدین محمد اسیری نوربخشی، در شیراز تولد یافته و بزرگ شد. شاه اسماعیل وی را سفیر خویش در ماوراءالنهر نمود و او با عالمان آن دیار به مناظره پرداخت و پس از مراجعتش در شیراز اسکان یافت و به سال ۹۲۷. ق از دنیا رفت. فدایی ید طولایی در شعر داشت. [۴]
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، احیاء الداثر، ج۴، ص۱۰۶.
۴. عبدالوهاب لاهیجی ۵. علی لاهیجی: وی فرزند شمس‌الدین حسین، مؤلف «تاریخ گیلان» است که به «تاریخ خانی» مشهور شده است. آغاز تالیف این کتاب، محرم ۹۲۱. ق و انجام آن صفر ۹۲۲. ق است. [۵]
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، احیاء الداثر، ص۱۶۱.
۶. محمود لاهیجی: محمود فرزند محمدبن علی بن حمزه از برترین شاگردان شهید ثانی است و «منصور بن حسن بحرانی» از شاگردان محمود لاهیجی است. [۶]
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، احیاء الداثر، ص۲۴۲.
۷. احمد لاهیجی: جمال‌الدین بن محمد از شاگردان شیخ بهایی و از علمای قرن یازدهم هجری است. وی کتاب استادش در نحو را تحت عنوان «الفرائد الشمسیة فی شرح الفوائد الصمدیة» شرح کرده است. ۸. محمدباقر لاهیجی: وی فرزند عبدالرزاق و مترجم کتاب «بصائر الدرجات» اثر صفار است که در «شاه جهان آباد» از شهرهای هند آن را به تاریخ ۱۰۸۳. ق به پایان رسانیده است. گویا وی از مدرسان آن شهر است. [۸]
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، الحقائق الراهنة، ص۷۳.
۹. عبدالرزاق لاهیجی: عبدالرزاق فرزند علی بن حسین گیلانی متخلص به «فیاض» از شاگردان ملاصدرای شیرازی و داماد است که به سال ۱۰۷۲. ق از دنیا رفته است. «گوهر مراد»، «الشوارق»، «المشارق»، و «سرمایه ایمان» برخی از آثار کلامی و فلسفی اوست. [۹]
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، الحقائق الراهنة، ص۳۱۹.
۳ - علمای قرن یازدهماز دیگر عالمان قرن یازدهم لاهیجان می‌توان به: ۱. «قطب‌الدین محمد اشکوری لاهیجی» ۲. «غیاث بن محمود لاهیجی» ۴. «علی لاهیجی» ۳. «محمدشریف فرزند محمدرضا لاهیجی» از شاگردان خلیل بن غازی قزوینی ۴. «یحیی لاهیجی» از شاگردان شیخ بهایی اشاره نمود. شیخ آقا بزرگ تقریباً از حدود ده نفر دانشمند لاهیجی در قرن دوازدهم یاد کرده است که از رشد حوزه علمیه لاهیجان در این قرن حکایت می‌کند. آنچه که در خصوص فرزانگان این دیار گفتنی است، تمایل آنان به فلسفه و عرفان اسلامی است که فیاض لاهیجی مؤلف شوارق و محمد لاهیجی شارح گلشن راز از بارزترین نمونه‌های آن حوزه جلیل القدر است. ۴ - پانویس
۵ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حوزه علمیه لاهیجان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۸/۱۶. |